Schoolsysteem leidt tot oplichterssyndroom

Ken je het gevoel dat je elk moment door de mand kunt vallen? Dat op een dag blijkt, dat jij totaal niet voldoet aan de eisen die gesteld worden. Ondanks alle diploma’s en credits die je tot nu toe voor je werk hebt gekregen, voel je continu die dreiging. Je wordt ontmaskerd als een ware oplichter, omdat je eigenlijk niet bekwaam blijkt te zijn in wat je doet.

Rationeel van de zotte, maar 70 % van de hoogopgeleide mensen[1] heeft dit gevoel regelmatig. Alsof al hun prestaties en ervaringen tot nu toe op lucht zijn gebaseerd en niet echt van hen zijn. Dit fenomeen heet het oplichterssyndroom of bedriegerssyndroom. In het Engels staat het bekend als het imposter syndrome.

Het is niet zo gek dat juist de mensen met het grootste potentieel, het meeste het idee hebben dat ze de boel belazeren. Als je bedenkt dat een basisschool voor alle kinderen hetzelfde einddoel heeft[2] (in de zin van kennis en vaardigheden) en de helft van deze kinderen naar het vmbo gaat[3], dan kun je je conclusies trekken. Op de basisschool zit 43 % van de kinderen grotendeels met twee vingers in de neus taakjes uit te voeren. Nergens ligt de uitdaging om echt te presteren. Niemand verwacht dat ze dusdanig doorzetten dat ze een keer boven zichzelf uitstijgen. Kinderen die hoger opgeleid worden, hebben op de basisschool meestal niet echt leren werken of doorzetten.

Gevoel van aanwaaien

Als je niet echt hebt hoeven werken voor een goed resultaat, dan krijg je ook niet de voldoening die hoort bij presteren. Pas als je alles hebt moeten geven, of zelfs net iets meer dan je al in je had, dan ervaar je oprechte trots. Dit noemen we leren in de zone van naaste ontwikkeling[4]. Die zone bereikt een groot deel van de hogeropgeleiden vrijwel nooit in hun jeugd. Het heersende idee dat een kind vooral kind moet kunnen zijn, helpt daar niet bij.

Het gevolg is dat je geen ervaring opdoet in echt presteren. Als je echt presteert, hard werkt om iets te bereiken, dan voel je trots en ervaar je dat het echt bij je hoort. Nu lijkt het alsof je maar wat doet en dat dit toevallig het goede is. Dingen komen je voor je gevoel aanwaaien. Je bent niet verantwoordelijk voor je prestaties en derhalve ook niet voor je eigen leercurve. Dit gevoel achtervolgt je de rest van je leven. Waardoor je ook als volwassene gevoelsmatig geen eigenaar bent van jouw prestaties.

Als je dit proces herkent, dan is het nooit te laat om het tij te keren. Laat je leven niet langer voortkabbelen en komen zoals het gaat, maar neem het in eigendom. Wordt kapitein op je eigen schip. Ga je leven leiden in plaats van dat het leven jou leidt. Dit doe je door inzicht in jouw mechanismen en patronen te verwerven en je te richten op je innerlijke belevingswereld. Hoe werkt het voor jou en waar ligt jouw uitdaging. Een KernTalentenAnalyse kan je helpen de juiste koers te varen.

Aan ouders en leerkrachten de taak om het kinderen niet te makkelijk te maken. Laat ze werken voor voldoening. Gun ze de uitdaging. Geef ook het goede voorbeeld door zelf buiten de gebaande paden te treden en voor persoonlijke groei te zorgen. Kinderen die leren hoe presteren voelt, kunnen als volwassene boven zichzelf uitstijgen.